Je wilt graag goed voor je vader of moeder zorgen. Misschien wonen ze nog zelfstandig, maar gaat het allemaal nét wat minder soepel. Of misschien is de zorgvraag al groter en wil je als kind iets regelen waardoor jullie dichter bij elkaar kunnen wonen. Een mantelzorgwoning lijkt dan een mooie oplossing. Maar zodra je je gaat verdiepen in de regels, loop je al snel vast. Moet je een vergunning aanvragen of mag het zonder? En wat als de situatie verandert? Veel mensen haken hier af, uit angst om iets verkeerd te doen of maanden te moeten wachten op een gemeentelijk besluit. En dat is zonde. Want met de juiste kennis blijkt het vaak veel simpeler dan je dacht.

Bij GoudStaete helpen wij graag mensen zoals jij: betrokken kinderen van zorgbehoevende ouders of ouderen die dicht bij hun familie willen wonen. We bouwen niet alleen modulaire mantelzorgwoningen die écht aanvoelen als een thuis, maar we kennen ook de regels van binnen en van buiten. Inclusief het uitzoekwerk rondom vergunningen. Zo komen we erachter wat er wél en níet mag in jouw gemeente en welke routes je het beste kunt bewandelen om vertraging te voorkomen.

In dit artikel leggen we precies uit wanneer je wél een vergunning nodig hebt voor een mantelzorgwoning. We bespreken vier veelvoorkomende situaties, geven je praktische tips en helpen je ontdekken wat er in jouw geval mogelijk is. Zo weet je straks precies waar je aan toe bent en kun je met vertrouwen de juiste stap zetten voor jou en je dierbare.

Het goede nieuws is: in veel situaties mag je een mantelzorgwoning zonder vergunning plaatsen. Lees ons artikel over hoe dat precies gaat.

1. Je woont in een beschermd dorps- of stadsgezicht of monument

Een van de meest voorkomende redenen voor vergunningplicht is als je woning staat in een beschermd stads- of dorpsgezicht, of als het gaat om een rijks- of gemeentemonument.

Waarom geldt hier een uitzondering?

In deze gebieden gelden strenge regels om het historische karakter te beschermen. Dat betekent dat je niet zomaar een nieuw gebouw in je tuin mag plaatsen, ook al is het bedoeld voor mantelzorg. De gemeente wil vooraf beoordelen of het bouwwerk past bij het straatbeeld en geen afbreuk doet aan de uitstraling van de omgeving.

Voorbeeld: Woon je in een oud dorpscentrum met klassieke gevels, dan mag je niet zomaar een modern chalet in de tuin plaatsen. De gemeente kijkt dan mee naar materiaalkeuze, kleur en formaat.

Let op: Dit geldt niet alleen voor het hoofdgebouw, maar ook voor het erf. Zelfs als je huis geen monument is, kan het erf wel onder bescherming vallen.

Wat kun je doen?
Vraag een omgevingsvergunning aan en overleg vooraf met de gemeente. Vaak kun je met aanpassingen in het ontwerp alsnog toestemming krijgen.

2. Je woont in het buitengebied of in een natuurgebied

Woon je buiten de bebouwde kom, of in de buurt van natuurgebieden zoals een Natura 2000-gebied? Dan kan het zijn dat je extra toestemming nodig hebt.

Buiten de bebouwde kom

In principe mag je ook in het buitengebied een mantelzorgwoning vergunningvrij plaatsen, en vaak zelfs wat ruimer (tot 100 m²). Maar je moet dan wel:

• op eigen erf bouwen,
• een verplaatsbare unit gebruiken,
• en voldoen aan de overige regels zoals afstand tot de weg of perceelgrens.

In of bij natuurgebieden

Als je in een beschermd natuurgebied woont, kan een aparte natuurvergunning nodig zijn. Dat is geen bouwvergunning, maar een beoordeling of het bouwwerk schade aan de natuur veroorzaakt. Denk aan stikstofuitstoot, flora- en faunabescherming of verstoring van habitats.

Tip: Laat bij twijfel een ecologisch adviesbureau meekijken of raadpleeg je gemeente. De kans dat een kleine mantelzorgunit grote natuurschade veroorzaakt is klein, maar checken voorkomt vertraging.

3. Je plan past niet binnen het bestemmingsplan

Elke gemeente heeft een zogenaamd omgevingsplan (vroeger: bestemmingsplan) dat bepaalt wat je op een perceel mag bouwen. Voor mantelzorgwoningen is hierop een uitzondering gemaakt: ze worden beschouwd als onderdeel van het woonerf, zolang aan alle regels wordt voldaan.

Maar zodra je afwijkt van de standaardregels, geldt het bestemmingsplan wél.

Wanneer geldt dit?

• Je wil de mantelzorgwoning in de voortuin plaatsen
• Je wilt bouwen op een plek die buiten het ‘achtererf’ valt
• De woning is groter of hoger dan toegestaan
• Je hebt al te veel bijgebouwen op het erf
• Er is geen woning op het perceel aanwezig

In dat geval heb je een omgevingsvergunning nodig. De gemeente beoordeelt dan of je plan past binnen hun beleid.

Let op: Ook als je bestaande bijgebouwen al hebt (zoals een grote garage), tellen die mee bij de maximale bebouwingsruimte. Je mag het erf namelijk niet onbeperkt volzetten.

4. Er is nog géén sprake van mantelzorg (pré-mantelzorgfase)

Sommige families willen een mantelzorgwoning alvast klaarzetten vóórdat er intensieve zorg nodig is. Dat is begrijpelijk: je wilt voorbereid zijn. Maar: zolang er nog géén sprake is van zorg die valt onder de mantelzorg-definitie, mag je niet vergunningsvrij bouwen.

Dit noemen we de pré-mantelzorgfase. Er is bijvoorbeeld:

• sprake van een oudere met een afnemende gezondheid, maar nog geen dagelijkse zorgbehoefte;
• of er is een ziekte zoals Parkinson of Alzheimer in een beginfase.

Wat kun je doen?

• Vraag een tijdelijke vergunning aan. Steeds meer gemeenten staan open voor “vooruitdenken” en geven een vergunning voor bijvoorbeeld 5 tot 10 jaar, met de afspraak dat de woning weer verdwijnt als er geen zorg nodig blijkt te zijn.
• Laat een verklaring opstellen door een arts of specialist waarin staat dat intensieve zorg op korte termijn te verwachten is. Daarmee maak je de kans op goedkeuring groter.

Praktisch: Meld je plannen vooraf bij de gemeente en overleg eerlijk over je situatie. Dit voorkomt discussies achteraf en vergroot de kans dat je vergunning krijgt voor de pré-fase.

Samenvatting: Heb jij een vergunning nodig?

Situatie	Vergunningsvrij?	Wat te doen?
Gewone woning in achtertuin, met mantelzorg	✅ Ja	Bouwen mag zonder vergunning (mits aan regels voldaan)
Woning in beschermd dorpsgezicht of monument	❌ Nee	Altijd eerst vergunning aanvragen
In natuurgebied of buitengebied met natuurwaarden	⚠️ Soms	Laat natuurtoets doen, soms aparte vergunning nodig
Bouwen in voortuin of te groot bouwwerk	❌ Nee	Vergunning nodig voor afwijking bestemmingsplan
Nog geen mantelzorgsituatie (pré-fase)	❌ Nee	Tijdelijke vergunning aanvragen mogelijk

Twijfel je? Laat je situatie checken

Je ziet het: soms mag het vergunningsvrij, soms moet je echt een vergunning aanvragen. De regels zijn helder, maar de toepassing kan per gemeente verschillen.

GoudStaete helpt je graag met een gratis vergunningscheck. Wij kijken naar je locatie, je bouwplan en je zorgsituatie – en geven je binnen korte tijd duidelijkheid. Zo voorkom je vergissingen of dure aanpassingen achteraf.

Conclusie

Zoals je hebt gelezen, zijn er duidelijke situaties waarin je wél een vergunning nodig hebt voor een mantelzorgwoning. Denk aan beschermd dorpsgezicht, natuurgebied, of als de mantelzorgsituatie nog niet officieel bestaat. Het is fijn om te weten dat de meeste gemeenten bereid zijn mee te denken, maar dan moet je wél het juiste proces volgen.

De kernvraag blijft: mag ik dit al doen, op deze plek, op dit moment? Dat is precies de onzekerheid die we bij GoudStaete regelmatig bij mensen horen. Ouders en kinderen die vooruit willen denken, maar vastlopen in regels die niet altijd even helder voelen.

Wij begrijpen dat je met zorg en liefde wilt plannen. En we helpen je daar graag bij. Of het nu gaat om een tijdelijke vergunning voor een pré-mantelzorgsituatie of het slim ontwerpen van een woning binnen de regels. Wij weten waar gemeenten op letten en hoe jij soepel door het proces komt.